Interne toezichthouders, open de luiken
De potentiële kracht van intern toezicht in de jeugdzorg
Op het JA Netwerkevent verzorgden collega’s Michel de Visser en Jan Kik een kennissessie over intern toezicht, samen met expert Marilieke Engbers van de VU. Hun oproep aan Raden van Toezicht en Raden van Commissarissen in de jeugdzorg: open de luiken! Laat anderen bij jou meekijken, en werp zelf ook de blik naar buiten.
Duidelijkheid en openheid
Eerder dit jaar publiceerde de jeugdautoriteit een verkenning van het intern toezicht in de jeugdzorg. Veel jeugdzorgaanbieders staan financieel onder druk en lopen continuïteitsrisico’s. Goed intern toezicht is daardoor steeds belangrijker geworden. Michel de Visser van de JA: “Uit ons onderzoek bleek dat interne toezichthouders meer aandacht kunnen besteden aan hun externe stakeholders zoals gemeenten en andere ketenpartners. Daarnaast zouden ze in veel gevallen transparanter kunnen zijn over wat ze doen. Bijvoorbeeld door een jaarverslag van de Raad van Toezicht (RvT) of Raad van Commissarissen (RvC) te publiceren, of door de nevenfuncties van de toezichthouders op de website te publiceren.”
In de sessie kwam ook naar voren dat het belangrijk is dat een RvT een duidelijke visie heeft op wat de rollen van de leden van de Raad zijn. Wat is bijvoorbeeld de rol van de voorzitter, en wat is de formele hiërarchie? Duidelijkheid en openheid hierover kan zorgen voor een soepelere besluitvorming en veel problemen voorkomen als er bijvoorbeeld een crisissituatie ontstaat en er snel en adequaat gehandeld moet worden.
Manieren om te kijken naar intern toezicht
Marilieke Engbers (VU) ging in haar presentatie onder meer in op ‘governance’, oftewel de wijze van besturen in de zorg, waar toezicht een onderdeel van is. Ze vertelde over verschillende benaderingen van intern toezicht: de 'agency theory' die uitgaat van wantrouwen en controle, de 'stewardship theory' die uitgaat van vertrouwen en samenwerking, en een gedragsgerichte benadering die uitgaat van een mix van vertrouwen en wantrouwen.
De groep discussieerde hierna over stellingen, zoals: ‘als toezichthouder moet je vanuit vertrouwen met alle stakeholders handelen’ en ‘je kunt naar buiten toe niet transparant genoeg zijn’. Een greep uit de reacties:
- Je kunt vanuit vertrouwen handelen en tegelijkertijd kritisch zijn
- Kritiek kan worden opgevat als wantrouwen: reden dat het relationele aspect tussen bestuur en raad, maar ook binnen de raad van belang is
- Je geeft onafhankelijkheid inhoud door zo transparant mogelijk te zijn
- Als je bepaalde informatie niet openbaar wil maken, moet je jezelf afvragen waarom je dat niet wil doen
- Transparantie kan goed zijn, maar het moet wel een doel dienen
Intern toezicht en continuïteit
Het intern toezicht is belangrijk om de continuïteit van de jeugdzorg te waarborgen. Dat betekent: oog hebben voor de omgeving en risico’s tijdig signaleren. Goede zorg leveren vergt een goed samenspel met alle partners in de keten. Toezichthouders hebben daarmee nadrukkelijk ook een maatschappelijke rol. Daarom nogmaals, tot besluit: voor goed toezicht moeten de luiken open.