7. Blik op de toekomst
De beoogde toekomst van de jeugdzorg wordt geschetst in twee documenten: de Hervormingsagenda Jeugd 2023-2028 voor de jeugdhulp en het Toekomstscenario kind- en gezinsbescherming152 voor de jeugdbescherming. Deze sluiten op elkaar aan, maar ook op andere zorgakkoorden zoals het IZA153, het Gezond en Actief Leven Akkoord154 en de Toekomstagenda ‘Zorg en ondersteuning voor mensen met een beperking’155.
Uit de Hervormingsagenda volgt een tendens van standaardisering en van decentraal naar centraal, binnen de kaders van het gedecentraliseerde stelsel. Sommige partijen in de sector worstelen hiermee, maar in de jeugdbescherming zijn wat dit betreft al stappen gezet. In oktober 2023 kwamen het Rijk en de VNG tot bestuurlijke afspraken over een landelijk tarief voor de bekostiging van jeugdbescherming en jeugdreclassering156.
Uit de sector verneemt de JA in toenemende mate kritische geluiden over de uitvoering van de Hervormingagenda Jeugd. Een knelpunt is dat deze uitvoering voor een groot deel afhankelijk is van nieuwe wet- en regelgeving, zoals ook blijkt uit het bij de Hervormingsagenda behorende implementatieplan157. Het gaat dan vooral om de Wet verbetering beschikbaarheid jeugdzorg, die op 25 april 2024 naar de Tweede Kamer gestuurd is158. De beoogde datum van inwerkingtreding van deze wet was oorspronkelijk 1 januari 2024, daarna 1 januari 2025 en de huidige streefdatum is 1 juli 2025. Om domeinoverstijgende zorg te faciliteren komt er de Wet aanpak meervoudige problematiek sociaal domein (Wams) die momenteel in behandeling is bij de Tweede Kamer en daarnaast is er nog de Wet integere bedrijfsvoering zorg- en jeugdhulpaanbieders (Wibz), waar de Raad van State in juli 2024 een kritisch advies over uitbracht: het kabinet zou onvoldoende duidelijk maken waarom bestaande wettelijke eisen niet voldoen159. De Wibz wordt, in aangepaste vorm naar aanleiding van genoemd advies, naar verwachting begin 2025 naar de Tweede Kamer gestuurd160. De enige regelgeving die al in werking getreden is, op 1 juli 2024, is de AMvB ‘reële prijzen Jeugdwet’ die gemeenten en aanbieders verplicht om vastgestelde kostprijselementen te gebruiken161. Wet- en regelgeving om de reikwijdte van de Jeugdwet nader af te bakenen wordt naar verwachting in 2025 naar de Tweede Kamer gestuurd.
Taken Jeugdautoriteit naar de Nederlandse Zorgautoriteit
De Wet verbetering beschikbaarheid jeugdzorg zal niet alleen gemeenten verplichten om regionaal samen te werken bij de inkoop van specialistische jeugdzorg, maar voorziet ook in wijzigingen in het toezicht op de sector. De belangrijkste verandering is dat de taken van de huidige Jeugdautoriteit (JA) ondergebracht worden bij de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa). Verschil is dat waar de JA momenteel de taak heeft om problemen met de continuïteit van de cruciale jeugdzorg te signaleren, de NZa de taak krijgt om risico’s ten aanzien van de beschikbaarheid van de specialistische jeugdzorg in een vroeg stadium in beeld te brengen. In het kader van deze vroegsignalering zal de NZa het Early Warning System (EWS) van de JA overnemen162. Met de inwerkingtreding van de nieuwe wet worden aanbieders ook verplicht informatie aan te leveren voor het EWS. Momenteel gebeurt dit nog op vrijwillige basis.
De NZa zal ook de taak stelselonderzoek van de JA overnemen. Belangrijk hierbij is dat het stelselonderzoek, in tegenstelling tot de vroegsignalisering en casuïstiek, niet beperkt is tot de specialistische jeugdzorg maar de gehele jeugdzorg betreft. Tot slot krijgt de NZa de taak om toezicht te houden op een transparante financiële bedrijfsvoering van aanbieders en neemt de NZa het toezicht op de openbaarmaking van de jaarverantwoordingen over van de IGJ.
Anticiperend op het onderbrengen van de taken van de JA bij de NZa werken beide organisaties al geruime tijd samen teneinde de overgang zo soepel mogelijk te laten verlopen. In 2023 werd een gezamenlijk onderzoek uitgevoerd, naar de financiering van combinatie-instellingen163. Onderhavige Stand van de Jeugdzorg wordt ook gelijktijdig gepubliceerd met de Stand van de Zorg van de NZa. Naar verwachting zal de Stand van de Jeugdzorg in de toekomst onderdeel worden van de Stand van de Zorg.
‘Haal de jeugdzorg uit zijn eigen koker en streef naar normalisering’
Lees het interview met Kees van Nieuwamerongen, directeur van de Jeugdautoriteit.